Het Lam Gods

In de kunstwereld is er waarschijnlijk geen enkel schilderij dat z’n woelige historie heeft als het Lam Gods. Een van de meesterwerken van de gebroeders van Eyck overleefde beide wereldoorlogen. Het overleefde ook de beeldenstorm, verminking, brand en een kunstroof. Gelukkig is een van de meest fameuze drieluiken van Europa terug op zijn oorspronkelijke thuis, de Sint-Baafskathedraal. Dit schilderij is een van de niet te missen checks op je verlanglijstje tijdens je stedentrip in Gent.

Geschiedenis van het Lam Gods

Het Lam Gods werd in opdracht van de Gentse edelman en schepen Joos Vijd gemaakt. Hij gaf Hubert van Eyck de instructie om een altaarstuk te ontwerpen en te schilderen voor de Vijdkappel in de Sint-Baafskathedraal. Helaas overleed Hubert voordat het olieschilderij af was. Zijn broer Jan nam de onmogelijk lijkende taak op zich en leverde het werk op in 1432. Op 6 mei in datzelfde jaar werd het kunstwerk uitgestald in de kappel van de kathedraal.

Daar na ruim een eeuw in rust te zijn aanbeden, vond in 1566 de beeldenstorm plaats door de Protestanten. Zij waren op missie om alle Katholiek-religieuze beeltenissen en interieurs te vernielen in de Lage Landen. Dit doordat de zogenoemde Calvinisten naar de 10 geboden leefden en zij verboden om goddelijke afbeeldingen te maken.

Hierdoor werd van vele kerken de beeltenissen van heiligen, altaren, preekstoelen, orgels en schilderijen vernietigd. Ook dit schilderij stond datzelfde lot te wachten. Toen de razende menigte door de poorten van de Sint-Baafskathedraal was gebroken, kwamen ze erachter dat het geliefde Lam Gods was verdwenen. Het veelluik was net op tijd door de Katholieken in de toren van de kathedraal gehesen en kon zo worden gered van destructie.

The Monuments Men

Dit is een klein deel uit uit de woelige historie van het veelluik. Het schilderij moest worden gescheiden van de naakte Adam en Eva vanwege Roomse Preutsheid en heeft het twee grote kerkbranden overleefd. Ook is het schilderij in Parijs tentoongesteld tot aan de val van Napoleon.

Het Lam Gods heeft zelfs beide wereldoorlogen overleeft. Bij de eerste lukte het de Gentenaren het veelluik te verstoppen door deze in twee woonhuizen onder de vloeren te verstoppen en delen in de muren in te metselen. In de 2e wereldoorlog had het niet zoveel geluk. De Duitse bezetter nam de schilderijen mee om deze later tentoon te stellen in het geplande museum in Linz. Door de Geallieerde inval in 1944 brachten de Duitsers het Lam Gods naar Saltzburg om het daar samen met alle andere geroofde kunstwerken te verstoppen in een zoutmijn. Deze ontdekking werd gedaan door de zogenoemde Monuments Men, die maar nipt konden voorkomen dat de Nazi’s de mijn opbliezen. Een verhaal wat later is verfilmd met in de hoofdrollen o.a. George Clooney en Matt Damon.

Na zijn spectaculaire redding had het schilderij de vliegreis bijna niet overleefd, doordat het vrachtvliegtuig waar het in werd vervoerd in een zware storm terecht kwam. Gelukkig heeft de piloot het kunstwerk uiteindelijk toch in België kunnen krijgen.

Na een kort verblijf in het Koninklijk museum keerde het Lam Gods op 30 oktober 1945 terug in de Sint-Baafskathedraal. Na verschillende restauratieprojecten en verhuizingen, hangt het schilderij inmiddels in de Sacramentskapel in een speciaal daarvoor ontworpen vitrinekast.

De kunst van diefstal

Op 11 april 1934 schrokken de Gentenaren wakker door het nieuws van een mysterieuze diefstal. Twee van de panelen van het Lam Gods waren ontvreemd uit de Sint-Baafskathedraal. Namelijk Johannes de Doper en de Rechtvaardige Rechters. Het enige spoor dat werd terug gevonden was een briefje in het Frans met daarop; “Van Duitsland afgenomen door het Verdrag van Versailles”.

In de weken na de ongelofelijke roof ontving de bisschop van Gent verschillende afpersingsbrieven van iemand die zich D.U.A. noemde.

Het losgeld betrof 1 miljoen Belgische Frank. Om aan te tonen dat de rover de kunstwerken daadwerkelijk in bezit had, gaf hij het paneel van Johannes de Doper terug via een bagagekluis op het station van Brussel. Het paneel van de Rechtvaardige Rechters werd nooit teruggegeven en dit maakt het tot een van de grootste kunstroven van de 20ste eeuw.

Het onderwerp van gesprek

Er is nog veel discussie onder kenners wie precies wat heeft gedaan in dit prachtige veelluik. Een Latijnse inscriptie in het schilderij luidt: “De Schilder Hubert van Eyck, een groter man dan waar ook te vinden is, begon aan dit werk; Jan, zijn broer, tweede in de kunst, volbracht de zware taak op verzoek van Joos Vijd. Op de zesde mei nodigt hij u uit om te kijken naar wat is gedaan.“

Dit geeft aan dat Hubert in ieder geval een groot aandeel heeft gehad in het creëren van dit unieke kunstwerk.

Restauratie en behoud van het Lam Gods

Het kan zo zijn dat tijdens je bezoek één of meerdere panelen ontbreken aan dit groots veelluik. De restauratiewerkzaamheden worden meestal uitgevoerd in samenwerking met het Museum voor Schone Kunst Gent (MSK). Mochten er stukken daar aanwezig zijn, dan kun je tijdens je bezoek aan het MSK de restaurateurs daar aan het werk zien.

Voor een bezoek aan het museum dat wisselende tentoonstellingen heeft kun je hier je tickets bestellen.

Literatuur

Over het bewogen schilderij zijn tal van boeken verschenen. Eén daarvan is geschreven door Peter Schmidt. Als titulair-kanunnik van de Sint-Baafskathedraal en doctor in de theologie, gidst hij je door de betekenissen achter het iconische Lam Gods.

Maak je bezoek compleet

Als je het Lam Gods wilt bewonderen, kan dit in de Sint-Baafskathedraal. Om echt oog in oog te staan met dit eeuwenoude kunstwerk kan dit via de Argument Reality tour door de crypte van de kathedraal. Na deze tour kom je uit bij dit indrukwekkende veelluik. Klik voor je toegangskaart hier!

Toch de stad op een unieke manier beleven onder begeleiding van een professionele gids? Kijk dan snel bij Get Your Guide om je trip naar Gent compleet te maken.

Uiteraard kun je na je bezoek nog even rondneuzen in de souvenirshop om een deel van dit historische kunstwerk mee naar huis te nemen.